Tablet of klei

Kunstvak als verplicht examenvak, 

een gewaagde keuze

Op de vrijeschool doen we heel erg veel aan kunst. Kunstvakken, ambachtelijke vakken, kunstgeschiedenis en zelfs in de wiskundige lessen willen we een kunstzinnige verwerking van de lesstof. Omdat de school erg klein is en de sector- en profielkeuze maakt dat we hele kleine klassen creëren hebben we er voor gekozen om kunstvak als een verplicht examenvak aan te bieden. Want wij vinden het kunstzinnig aanbod noodzakelijk en kunnen dat niet aanbieden als leerlingen er niet als examenvak voor kiezen. Deze keuze leidt niet tot een afname aan aanmeldingen, integendeel. Met 166 aanmeldingen zijn we momenteel de snelste groeier in de regio.

Maar is dat wel een verstandige keuze geweest? Is een kunstzinnige omgeving een effectieve en betekenisvolle leeromgeving?

Meningen over een effectieve leeromgeving

Alexander (2006) pleit  voor een effectieve leeromgeving. Wat is dat?

• ·         Laat leerlingen onderwerpen en domeinen exploreren en uitdiepen
• ·         Focus probleemoplossing rond persoonlijke relevante problemen
• ·         Creëer mogelijkheden voor gespecialiseerde fysieke activiteiten
• ·         Moedig coöperatief leren aan
• ·         Moedig leerlingen aan om thema’s vanuit verschillend perspectief te bekijken
• ·         Ondersteun de leerlingen in het formuleren van hun keuzes en meningen
• ·         Stimuleer strategisch denken en zelf-evaluatie
• ·         Moedig het najagen van persoonlijke interesses aan
• ·         Laat leerlingen participeren in het keuzeproces
• ·         Bouw sociale interacties op
• ·         Introduceer complexe en abstracte problemen en inhoud
• ·         Ondersteun de sociale betrokkenheid en de morele ontwikkeling

In de VO-magazine van maart 2013 kom ik in dit kader twee interessante interviews tegen. Eén met Maurice de Hond en één met Dick Benschop.  Maurice de Hond zegt in een interview met Emmanuel Naaijkens dat de PISA scores van het verleden zijn. Voor hem draait het om de 21st century skills: creativiteit, digitalisering en samenwerking. Volgens de Hond sturen we onze kinderen naar een soort museum terwijl leerlingen buiten de school veel meer in een digitale omgeving actief zijn. Dick Benschop, de president-directeur van Shell zegt in hetzelfde blad in een interview met Hanneke van der Linden dat het sleutelwoord voor Nederland innovatie is. Het woord kenniseconomie gebruikt hij zelf steeds minder. Nederland moet concurrerend worden in het maken van nieuwe dingen. En we moeten de dingen anders, slimmer en beter doen.

21st Century skills

De 21th first century skills van Maurice de Hond kom ik ook tegen in het blad ‘Van twaalf tot achttien” van maart 2013. In een sterk artikel legt Terence Honing uit wat de vaardigheden zijn die passen bij deze veranderende wereld. Deze vaardigheden passen bij een sociaal constructivistische didaktiek. Doorzoekend naar wat deze ‘skills’ dan zijn kom ik uit op een goudmijn. De 21st century skills die in alle onderzoeken (Voogt & Roblin, 2010) worden genoemd zijn samenwerking, communicatie;, ICT geletterdheid en sociale en/of culturele vaardigheden. Daarnaast worden creativiteit, kritisch denken, en probleem-oplosvaardigheden in bijna alle modellen genoemd. “Rather, whether a technician or a professional person, success lies in being able to communicate, share, and use information to solve complex problems, in being able to adapt and innovate in response to new demands and changing circumstances, in being able to marshal and expand the power of technology to create new knowledge and expand human capacity and productivity.” (Binkley, et al., 2010)

In het kader van deze 21th century skills wordt het KSAVE-model gepresenteerd (Binkley, et al., 2010):

Ways of Thinking

1. Creativity and innovation

2. Critical thinking, problem solving, decision making

3. Learning to learn, Metacognition

Ways of Working

4. Communication

5. Collaboration (teamwork)

Tools for Working

6. Information literacy

7. ICT literacy

Living in the World

8. Citizenship – local and global

9. Life and career

10. Personal & social responsibility – including cultural awareness and competence

KSAVE staat dan voor:

Knowledge (Think and work creatively and with others)

Skills (Create new and worthwhile ideas, both incremental and radical concepts) en

Attitudes, Values and Ethics (be open and responsive to new and diverse perspectives; incorporate group input and feedback into the work) (Voogt & Roblin, 2010)

Zoek de verbinding

Een kunstzinnige profilering is een ‘unique selling point’. In de kelder op school staat een smederij in een zwart-gerookte ruimte. Op de open dag staan drommen leerlingen met open mond te staren naar het ijzer dat het grote vuur in gaat. Maar vier jaar geleden hebben we ook fors geïnvesteerd in nieuwe praktijklokalen voor scheikunde, natuurkunde en wiskunde. Er zijn steeds meer leerlingen die een profiel NT of NG kiezen. En die leerlingen hebben dus ook een kunstvak als examenvak. Momenteel dient die kunstzinnige expressie vooral voor de afwisseling. In vrijeschooljargon heet dat ’ademend lesgeven’; niet de hele dag door zaakvakken aanbieden, dan raak je de leerlingen kwijt. Maar als ik mij verdiep in het KSAVE model zie ik hier gouden kansen.

Ik herken veel in het KSAVE-model in wat wij aanbieden en in onze visie hebben staan. Maar de kunstvakken en de bèta-vakken staan geheel los van elkaar. De sociale component komt wel terug in beide richtingen. Kunstvakken bieden alle mogelijkheid tot communicatie en samenwerking. De sociale omgang en de zorg voor milieu zijn ook thema’s in de bèta-vakken. Maar de kans om creativiteit als aanjager in te zetten om een innoverende houding te ontwikkelen laten we liggen.  Door de kunstvakken te verbinden met de bèta-vakken, projectmatig of zelfs geïntegreerd, kunnen we een belangrijke component aan ons onderwijs toevoegen om onze leerlingen de 21th century skills aan te leren!

Bibliografie

Alexander, P. A. (2006). Psychology in Learning and Instruction. New Jersey: Pearson.

Binkley, M., Erstad, O., Herman, J., Raizen, S., Ripley, M., & Rumble, M. (2010). Defining 21st century skills. Melbourne: University of Melbourne.

Boswinkel, N., & Schram, E. (2011). De Toekomst Telt. Enschede: SLO.

Honing, T. (2013). 21st Century skills, nieuwe vaardigheden voor de toekomst. van twaalf tot achttien, 46-47.

Naaijkens, E. (2013). 'De school van nu is een soort museum'. VO magazine, 40-41.

Van der Linden, H. (2013). 'We willen nu klinkend resultaat'. VO magazine, 8-12.

Voogt, J., & Roblin, R. P. (2010). 21st Century Skills. Enschede: Universiteit Twente.